Հաստատվել Է կարտոֆիլահանի կոշտամանրիչի շարժաբեր մեխանիզմի և կառչիչի դիմադրության մակերեսի միջև առկա մաթեմատիկական կապը: Առաջարկվում է շարժաբեր թմբուկի վրա 33-360 անկյամբ տեղադրել 10 կամ 11 կառչիչ այնպես, որ հողի հետ միաժամանակ ակրկվող կառչիչների դիմադրության գումարային մակերեսը կազմի 0,03-ից 0,06 մ2:

Մշակվել է հաշվարկի տեսություն' գութանների բանող մակերեսների և տարբեր հողատիպերի ակոսիկների փոխազդեցության դեպքում շփման և մաշվածության մեծությունների փոփոխության օրինաչափությունները հաստատելու համար: Նախագծվել են գութանի թափքով կիսափորիչ և ակոսի հատվածքի սահմանի պարտադիր ապահովմամբ խրամատային գութանի մակերեսի վրայով հատվածքի հարաբերական շարժման հետագծի մաթեմատիկական մոդել: Առաջարկվող մոդելը թույլ է տալիս որոշել հողում արտաքին շփման անկյան վերին վերջնակետը և ուղղահայաց կոորդինատը, որտեղ շփումն ու մաշվածությունը հասնում են առավելագույն աստիճանի:

Ռոտորային կոշտամանրիչի լաբորատոր ուսումնասիրությունների արդյունքում ճշգրտվել են շահագործման օպտիմալ պարամետրերը, մասնավորապես՝ անկյունային արագությունը' со =8 վ1-ից ավելի, և համընթաց արագությունը' V=1,2 մ/վ-ից ավելի: Որպես առաջարկվող կոշտամանրիչի արդյունավետության գնահատման ցուցանիշ Է ընտրվել 1 մ2 մակերեսի վրա 15 մմ-ից մեծ կոշտերի զանգվածը:Ուսումնասիրությունների արդյունքում նաև պարզվել Է, որ կոշտամանրիչի համընթաց արագության մեծացումը նպաստել Է կոշտամանրման գործընթացի արդյունավետության բարձրացմանը:

Հայաստանի տարածքում էրոզիոն գործընթացների ինտենսիվությունը նվազեցնելու նպատակով առաջարկվում է գյուղատնտեսական մշակաբույսերն աճեցնել հորիզոնական դարավանդների վրա, ինչը հնարավորություն կտա կոնկրետ հողակլիմայական պայմաններում որոշել ակոսի խորությունը, ջրման տեխնիկայի տարրերի ճշգրիտ արժեքները, սահմանել կարճ ակոսների երկարությունը և կարգավորել հողատարման մեծությունը: Ակոսներում պատրաստված արգելակող թմբերը կփոքրացնեն ակոսի երկարությունը՝ նվազեցնելով ջրի վազքի արագությունը, մեծացնելով հողում դրա ներծծման արագությունը, միաժամանակ կուտակելով խոնավության անհրաժեշտ պաշար:

Հոդվածում դիտարկվում են 2-30-ից ավելի թեքությամբ լանջերում միաշարք կարտոֆիլահան մեքենաների կիրառումը սահմանափակող հիմնական պատճառները: Առաջարկվում են այնպիսի կառուցողական փոփոխութ¬յուններ, որոնց արդյունքում ագրեգատի աշխատանքի ընթացքում, անկախ լանջի թեքության աստիճանից, խոփի սայրը հորիզոնական հարթության նկատմամբ կմնա զուգահեռ։ Հաշվարկային բանաձևերի օգնությամբ որոշվում են առաջարկվող մեքենայի կառուցվածքային և տեխնոլոգիական պարամետրերը:

Կարտոֆիլատնկիչների հիմնական մեքենամասերն են շղթան և աստղանիվները, որոնք աշխատանքի ընթացքում վնասում են կարտոֆիլի պալարները, հատկապես՝ յարովիզացիա անցածները: Մեր կողմից առաջարկվում Է կարտոֆիլատնկիչի ժապավենագդալիկավոր մի ապարատ, որը գործնականում անթերի է: Կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքում որոշվել է տնկող ապարատի պալարատար խողովակների այնպիսի դիրք, որն ապահովում է պալարի տեղափոխումը ակոսի հատակ:

Հոդվածում ներկայացված են սկավառակային արգելակային մեխանիզմի մեքենամասերի և մեխանիզմների ռեսուրսային ցուցանիշների ուսումնասիրությունը, արգելակային մեխանիզմի մխոցի և սուպպորտի ուղղորդ մատների ռեսուրսի բաշխման օրինաչափությունների բացահայտումը: Շահագործման պայմանների, մերժումների և անսարքությունների բնույթի ուսումնասիրության հիմքի վրա առաջարկվում են ԳԱԶել մակնիշի միկրոավտոբուսների սկավառակային արգելակային մեխանիզմի մեքենամասերի ռեսուրսային ցուցանիշների բարելավման տեխնոլոգիական օպերացիաներ:

Հոդվածում դիտարկվում են գյուղատնտեսական հումք վերամշակող արտադրական ընկերության ֆինանսական կայունության գնահատման բացարձակ ցուցանիշների հաշվարկի մեթոդաբանության գործնական կիրառման հնարավորություններն ըստ «Պռոշյանի կոնյակի գործարան» ԲԲԸ և «Վեդի-Ալկո» ՓԲԸ տվյալների: Ելակետային տվյալների վերլուծության հիման վրա գնահատվում Է ռեսուրսներով և ծախսերի ձևավորման աղբյուրներով ապահովվածության աստիճանը:

Հոդվածում ներկայացված են Վայոց ձորի մարզում խաղողագործության ներուժի և զարգացման միտումները: Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ 2002-2017 թթ. խաղողի այգիների տարածքներն ավելացել են 1,8 անգամ: Մեր գնահատմամբ' այդ բարձր ցուցանիշը վկայում է մարզի մեծ ներուժի մասին, ինչը կարող է խաղողագործության հետագա զարգացման կարևոր նախադրյալ դառնալ: Վայոց ձորի մարզն այդ առումով զգալի ներուժ ունի, որը դեռ մնում է չիրացված:

Գինու և գինեգործական արտադրանքի շուկայի, դրա տնտեսական նշա¬նակության վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ 2014-2017 թթ. Հայաստանի Հանրապետության ներքին շուկայում արտադրանքի սպառման ծավալ¬ները գործնականում եղել են անփոփոխ, իսկ արտահանման տեմպերն աճել են: Համաշխարհային գինեգործական տեխնիկայի արդի պայմաններում Հայաստանը, վարելով պետական նպատակաուղղված քաղաքականություն, գինու համաշխարհային շուկայում որոշակի դիրք գրավելու մեծ հնարավորություն ունի։

Կազմակերպությունների կառավարչական հաշվառումը միայն ծախսերի փաստացի հոսքերի հիման վրա ստացված տեղեկատվություն Է, ինչը լիովին չի վերահսկում ինքնարժեքի ձևավորումը: Հետևաբար անհրաժեշտ է բարելավել կառավարչական հաշվառման նկատ¬մամբ հսկողությունը՝ նկատի ունենալով պատասխանատու կենտրոնի հաշվարկային և փաստացի ծախսերը, ինչպես նաև դրանց շեղումները: Այդպիսի հաշվետվությունները կնպաստեն կառավարչական որոշումների պատշաճ և ժամանակին ընդունմանը և սննդի արդյունաբերության ձեռնարկություններում ներքին հսկողության արդյունավետության բարձրացմանը:

Արդի շուկայական տնտեսությունում տեղեկատվական տեխնոլոգիաները գործնականում թափանցել են բոլոր ոլորտներ՝ ապացուցելով իրենց արդյունավետությունը: Այսօր դրանք կարևոր դեր են խաղում ժամանակակից պետական կառույցներում' ձևավորելով կառավարման նոր' էլեկտրոնային համակարգ: Չնայած Հայաստանում արդեն իսկ մեկնարկել է էլեկտրոնային կառավարման ներդրման գործընթացը, սակայն դեռևս անհրաժեշտ են մի շարք միջոցառումներ' դրանց բարձր արդյունավետությունն ապահովելու և ոլորտում առկա խնդիրները լուծելու համար:

Կազմակերպչական ենթակաոուցվածքների ձևավորումը և զարգացումը դիտարկվում է որպես Հայաստանում գյուղատնտեսական արտադրանքի գնման և իրացման արդյունավետության բարձրացման միջոց: Ու՜սումնասիրվել են գործող սխեմաները, բացահայտվել դրանց բացասական հետևանքները: Առաջարկվում է Հայաստանում ներդնել գյուղմթերքի գնման և իրացման հստակ ու կանոնակարգված մոդելներ, մաս¬նավորապես' գյուղատնտեսական մեծածախ շուկաների ձևավորում և դրանց օրենսդրական բազայի ապահովում' հաշվի առնելով գյուղացիական տնտեսությունների և սպառողների շահերը: «Երևանի մեծածախ շուկա» ծրագիրը կարող է իրականացվել 2020-2022 թթ.: Այն կներառի մեկ մեծածախ շուկա' մոտ 7-8 ընդունման կետերով: Ներդրումների վերադարձը կարելի է ակնկալել 12-15 տարի հետո:

Հոդվածում վերլուծության Է ենթարկվել պետության դերը բնական մենա¬շնորհների ազդեցության կարգավորման գործում: Ըստ էներգետիկ ոլորտի առանձնահատկությունների' կատարվել է շուկայի կարգավորիչ ծախսերի սահմանման մեխանիզմների վերլուծություն: Առաջարկվում է Հայաստանում կիրառել կարգավորման այնպիսի խթանիչ գործիքակազմ, որը հնարավորություն կտա բնական մենաշնորհի սուբյեկտին ներդրումներ կատարել' միաժամանակ ապահովելով սակագների կայունություն:

Սույն հետազոտությամբ կատարվել Է 2015-2016 թթ. ՀՆԱ-ի բաշխման առանձնահատկությունների և գործազրկության մակարդակի, ինչպես նաև աստիճանակարգային փոփոխությունների ինտենսիվության և դրանց փոխհարաբերությունների վերլուծություն: Հարկ է նշել, որ 2017 թ. առաջին անգամ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն այն հաշվարկել է մարզերի մակարդակով (այսինքն՝ համախառն տարածաշրջանային արդյունք): Վերլուծությունների արդյունքների համաձայն՝ մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն բնութագրվել է ակնհայտ բևեռականությամբ: Հաշվի առնելով մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի և գործազրկության մակարդակի հարաբերակցությունը' ուսումնասիրվել է նաև այդ ցուցանիշների միջև եղած կապը:

Սույն ուսումնասիրության առաջնային խնդիրներն են հայրենական միջսերնդային հիբրիդների ստացումը, դրանց կազմաբանական, անատոմիական, կենսաբանական և տնտեսական բնութագրերի գնահատումը, ինչպես նաև հետագա օգտագործման համար սև հաղարջենու և կոկռոշենու բելառուսական տեսակների հիմքի վրա հեռանկարային ձևերի բացահայտումը: Սև հաղարջենու և կոկռոշենու միջսերնդային փոխադարձ խաչասերումը կատարվել է վիտամինների բարձր պարունակությամբ կիսաանփուշ հաղարջենի և խոշորապտուղ, աղադիմացկուն կոկռոշենի ստանալու նպատակով: Ամֆիգապլոիդների ստերիլությունը հաղթահարելու համար դրանք տեղափոխվել են տետրապլոիդ մակարդակի վրա' կոլխիցինով մշակման միջոցով:

Բաժնյակային և արտադրական փորձերը ցույց են տվել, որ Կարբի հա¬մայնքի խնձորի այգիներում տարածված ոսկետուտի II-III հասակի թրթուրների դեմ պայքարում բարձր կենսաբանական արդյունավետությունն ապահովվում է բակտերիական (լեպիդոցիդ, BTB) և քիմիական (բելտ, էֆորիա) պատրաստուկների ջրային կախույթների բաքային խառնուրդների ենթաշեմային չափաքանակի (1/4 անգամ նոսրացված) կիրառման դեպքում: Ինչ վերաբերում է IV-V և VI-VII հասակի թրթուրներին, ապա կենսաբանական բարձր արդյունավետություն է նկատվում բակտերիական պատրաստուկների շեմային և քիմիական պատրաստուկների ենթաշեմային չափաքանակների զուգակցման դեպքում:

Ներկայացվող շարքի առաջին հոդվածում ծխախոտի Սամսուն սորտատիպի յոթ սորտերի դիալել անալիզի արդյունքներով հաստատվել է, որ ֆոտոսինթեզի ինտենսիվությունը հիմնականում պայմանավորված է ադիտիվ գեների ազդեցությամբ, որոնք բարձր ցուցանիշով սորտի մոտ դրսևորել են ռեցեսիվ բնույթ: Ըստ ֆոտոսինթեզի ինտենսիվության և տերևի չափերի ու քանակի միջև դրական բարձր գենետիկական համահարաբերակցական կապերի առկայության՝ այդ հատկանիշները դիտարկվել են որպես հիբրիդային ավագ սերունդներում ֆոտոսինթեզի ինտենսիվության բարձր ցուցանիշով հեռանկարային գենոտիպերի նույնականացման միջոց: Հետազոտության արդյունքներով նշվել են բուրավետ սորտերի սելեկցիայի օպտիմալացման կոնկրետ ուղիներ:

Սույն հետազոտության նպատակն է գնահատել Ալավերդի քաղաքի բնակչության կողմից սպառվող բանջարեղենի և մրգերի մեջ պղնձի (Cu) պարունակության ռիսկը: Ուսումնասիրված մրգերի և բանջարեղենի մեջ որոշվել է Cu-ի պարունակությունը և գնահատվել ամենօրյա ընդունման չափը (EDI): Հաշվարկվել են նաև թիրախային վտանգի գործակիցը (THQ) և վտանգի ցուցանիշները (HI): Ուսումնասիրության արդյունքներից պարզ է դարձել, որ տվյալ տարածքի մրգերի և բանջարեղենի միաժամանակյա օգտագործումը կարող է ի հայտ բերել բնակչության առողջությանը սպառնացող ռիսկ: :

Հայաստանում անասնաբուծության կատարելագործման նպատակով առաջարկվում Է օգտագործել Եվրոպայից ներկրված հոլշտին ցեղի երինջների դուստրերից ստացված երկրորդ սերնդի կենդանիներին: 2017-2018 թթ. Արզնու տոհմային ԹՏԽ-ում անցկացված ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզվել է, որ արոտամսուրային պահվածքի պայմաններում Գերմանիայից ներկրված մաքրացեղ երինջների դուստրերից ծնված երկրորդ սերնդի կովերը երրորդ ծնում կաթի քանակությամբ 305 օրում 1112 կգ-ով կամ 22,2 %-ով գերազանցել են ցեղի ստանդարտի պահանջները, ինչը վկայում է կլիմայավարժեցման բավարար ընթացքի, ինչպես նաև նորագույն տեխնոլոգիայով նախրի նորոգման համար ընտրված մատղաշի նպատակային աճեցման մասին:

Հոդվածում ներկայացված են Արզնու տոհմային ԹՏԽ-ում բուծվող ֆլեկվի (սիմենթալ) 2-րդ սերնդի մաքրացեղ կովերի՝ 2017 թ. ավարտված լակտացիայի տարբեր փուլերի ուսումնասիրության արդյունքները: Օրական 20 կգ կաթնատվությամբ կովերի կերաբաժնի սննդարարությունը կազմել Է 15,6 կերամիավոր, 18,6 ՄՋ Էներգետիկ կերամիավոր, 186,0 փոխանակային Էներգիա և 1560 գ մարսելի պրոտեին: Ընդ որում՝ օրական 17 և 15 կգ կաթնատվությամբ կովերի ցուցանիշներն ավելի ցածր են: Ստացված տվյալները վկայում են կլիմայավարժեցման բավարար ընթացքի մասին: Հետևաբար տնտեսապես շահավետ է այդ ցեղի կենդանիների բուծումը տվյալ պայմաններում:

Հետազոտությունների արդյունքում բացահայտվել է ՀՀ մարզերի և առանձին տարածաշրջանների անապահովության աստիճանը խոշոր եղջերավոր կենդանիների բրուցելյոզ հիվանդության նկատմամբ: 2010-2014 թթ. տվյալներով՝ խոշոր եղջերավոր կենդանիների բրուցելյոզը լայն տարածում ունի Արագածոտնի, Արմավիրի, Կոտայքի մարզերում, նշանակալի է Սյունիքի, Գեղարքունիքի, Շիրակի, Լոռու մարզերում, չափավոր է Վայոց ձորի մարզում, սահմանափակ է Տավուշի մարզում: Բրուցելյոզի առաջացման և տարածման պատճառների ուսումնասիրությամբ հաստատվել է, որ շատ դեպքերում այն պայմանավորված է հակաբրուցելյոզային և այլ միջոցառումների որակով: Բրուցելյոզի համաճարակաբանական բնույթի վրա ազդում է նաև մարդու կենսագործունեությունը: