Երկշարք կարտոֆիլատնկիչ որոշ մեքենաներում պարարտանյութի համար նախատեսված բունկերում բացակայում Է շնեկ-սնուցիչը, ինչի հետևանքով բունկերի հատակում կուտակված պարարտանյութի որոշակի քանակություն մատուցվում է ձեռքով։ Ձեռքի աշխատանքը բացառելու և գործընթացը մեքենայացնելու համար առաջարկվում է տեղակայել աջ և ձախ ընթացքով շնեկ-սնուցիչ։ Սնուցիչի կառուցվածքը պետք է բացառի պարարտանյութի զանգվածի խտացումը, այսինքն` ապահովի դրա մշտական խառնումը և «եռման» վիճակը: Առաջարկվող կլոր հատվածքով մետաղաձողե շնեկ-սնուցիչի և գործածվող թիակավոր շնեկ-սնուցիչի աշխատանքի սկզբունքները տեխնոլոգիապես տարբեր են:

Հոդվածում դիտարկվել է ուղղաձիգ պտտման առանցքով ֆրեզի տրամագծի ազդեցությունը տեխնոլոգիական գործընթացի էներգատարության վրա: Վերլուծությամբ հաստատվել է Գ.Ֆ. Պոպովի մոտեցումը, որի համաձայն՝ ֆրեզի պտտող մոմենտի կախվածությունը տրամագծից փոփոխվում է երկրորդ կարգի կորի օրինաչափությամբ: Մեր կարծիքով՝ ֆրեզի հաստատուն մատուցման դեպքում դրա տրամագծի մեծացման արդյունքում պտտող մոմենտի աճը պայմանավորված է դանակի բացարձակ արագության, հողի կտրման ուժի և հետագծի երկարության մեծացմամբ: Եթե հաստատուն է պահվում ռոտացիոն մեքենայի կինեմատիկական պարամետրը, ապա նշված գործոններին ավելանում է նաև կտրվող հողային տաշեղի հաստության մեծացումը:

Տեսապատկերի մշակման մեթոդների կիրառման շնորհիվ հնարավոր է անընդհատ հետևել դաշտերի վիճակին, հայտնաբերել մոլախոտերը և բարելավել բերքի որակը։ Հոդվածում ներկայացված են կարգավորվող հար¬թակի նախագիծը և նախատիպը: Ըստ կիրառման ոլորտի՝ կարգավորվող հարթակի միջոցով կարելի է իրականացնել տեսապատկերների մշակման տարբեր ալգորիթմներ։ Միկրոպրոցեսորային համակարգերի համեմատությամբ՝ այս հարթակը հնարավորություն է տալիս համակարգը ինտեգրել մեկ ինտեգրալ սխեմայում, ինչն էլ էներգասպառման և զբաղեցրած մակերեսի տեսանկյունից արդյունավետ լուծում է։

Կարտոֆիլահան մեքենաներով բերքահավաքի ժամանակ կարտոֆիլի զատման աստիճանը ցածր Է, քանի որ մեքենան գերբեռնվում Է պալարահողային զանգվածով և հողակոշտերով: ՈՒստի անհրաժեշտ է կիրառել կարտոֆիլահանի ակտիվ ռոտորային կոշտամանրիչ, որի արագության ճիշտ ընտրության դեպքում կարտոֆիլահանի արտադրողականությունը կմեծանա: Առաջարկում ենք ռոտորային կոշտամանրիչի բանող օրգանների հարվածի դինամիկ ուժը մեծացնել մինչև պալարների անվնաս զատումը: Հաշվարկների արդյունքներով կազմել ենք գրաֆիկ, որը հնարավորություն է տալիս, ըստ պալարների անվնաս զատման պայմանի, կատարել կարտոֆիլահանի շարժման արագության օպտիմալ ընտրություն

Հողամշակ մեքենայի նոր բանող օրգանների նախագծման ժամանակ անհրաժեշտ է հիմք ընդունել հողի և բանող օրգանի փոխազդեցությունը, հողի դեֆորմացիան, քայքայումը և տեղաշարժը: Հողի կառուցվածքի մոդելավորումը հնարավորություն կտա եռաչափ հարթություններով ստանալ հողամշակ մեքենայի բանող օրգանի օպտիմալ պարամետրերը, լարվածադեֆորմացիոն վիճակը, դուրս բերել մեքենայի քարշային դիմադրությունը, ինչպես նաև հաշվարկել բանող օրգանի ամրությունը:

Հոդվածում կարևորվում է մեր կողմից մշակված ունիվերսալ ակոսակոճավոր սերմնահան ապարատի կատարելագործումը, ինչը կարող է ապահովել բազմատեսակ մշակաբույսերի սերմերի բարձրորակ ցանք, սերմացուի խնայողություն, ցածր ինքնարժեք, ագրեգատի տարեկան ծանրաբեռնվածության աճ և շահագործական ծախքերի կրճատում: Հետագա կառուցվածքային կատարելագործումների արդյունքում հնարավոր է բարձրացնել ցանքի ունիվերսալության մակարդակը, բարելավել համաչափությունը, տեղանքի ռելիեֆից անկախ կայունացնել ցանքի տեխնոլոգիական գործընթացը, ապահովել օպտիմալ պարամետրերով դիֆերենցված ցանք:

Տրանսպորտային խնդրի (ՏԽ) լուծումն արդիական Է, քանի որ բեռնափոխադրումներ իրականացնելիս պահանջվում է որոշել հնարավորինս կարճ (ոչ ծախսատար) երթուղին: Սույն հոդվածում ամփոփված են ՏԽ-ի ուսումնասիրության արդյունքները, ներկայացված են գյուղատնտեսական մթերքի բեռնափոխադրումների երթուղայնացման համար կիրառվող ալգորիթմները, հայտնի մեթոդների դասակարգումը և առավել կիրառվող տարբերակները:

Ներդրումային միջավայրը բնութագրվում է որպես սոցիալական, տնտեսական, իրավական, քաղաքական, մշակութային, աշխարհագրական նախադրյալների ամբողջություն, որով կանխորոշվում է ներդրումների նպատակահարմարությունը։ Դրա ձևավորման կարևորագույն բաղադրիչը երկրում հավասարակշռված մակրոտնտեսական վիճակն է: Երկրի ներդրումային միջավայրի գրավչությունն անուղղակիորեն գնահատվում է մի շարք տեղեկատվական աղբյուրների հիման վրա: Բացի այդ՝ ներդրողները կարող են օգտագործել տեղեկատվական անկախ աղբյուրներ, որոնք բնութագրում են այս կամ այն ոլորտի ներդրումային միջավայրը:

Կարտոֆիլահանի կոշտամանրիչի թերություններից են կոշտերի անբավարար մանրացումը և մանրացված զանգվածի ոչ լիարժեք տեղափոխումը միջմարգային տարածություն, ինչի հետևանքով կոշտերը և մարգաթմբի հողը միախառնված անցնում են կարտոֆիլահանի մեջ և առաջացնում գերբեռնում: Վերջինս բացասաբար է անդրադառնում պալարների զատման գործընթացի վրա, ինչպես նաև մեծացնում է էներգետիկ ծախսերը: Առաջարկվում է ավելացնել կոշտամանրիչի բանող օրգանների պտուտաթվերը, ինչի շնորհիվ կարտոֆիլահանի տարեկան տնտեսական արդյունավետությունը կկազմի 808679,2 դրամ:

Աշխարհի տարբեր երկրներում գյուղատնտեսական ռիսկերի ապահովա¬գրությունն իրականացվում Է ըստ տարբեր մոտեցումների, սկզբունքների, վնասների գնահատման եղանակների. հաշվի են առնվում երկրում գյուղատնտեսական ապահովագրության զարգացման աստիճանը, վիճակա¬գրական տվյալների բազմազանությունը, բնակլիմայական առանձնահատկությունները և այլն: Ներկայումս առաջարկվում է Հայաստանում ներդնել «արտադրական ծախսերի» հիման վրա գործող մոդել, ուստի կարևորվում Է այդ մոդելի ընտրության հիմնավորումը:

Հետազոտվել են Polystigma rubrum սնկի զարգացման կենսացիկլը, սալորենու և շլորենու տարբեր սորտերի վարակվածությունը տերևների կարմիր այրվածքով (պոլիստիգմոզ): Շլորենու Գյոգչա և սալորենու Պերսիկովայա սորտերի մոտ գրանցվել Է բարձր, իսկ սալորենու Ռենկլոդ կանաչ և Ռենկլոդ Ալտանա սորտերի մոտ՝ համեմատաբար ցածր վարակվածություն: Փորձերով հիմնավորվել է, որ աշնանը բորդոյան հեղուկի 3 %-անոց լուծույթով սրսկումը, տերևաթափից հետո բուսական մնացորդների հավաքումն ու ոչնչացումը նվազագույնի են հասցնում հարուցչի ձմեռող վարակի պաշարը: Առաջարկվող սխեմաներով (սկոր+պղնձի օքսիքլորիդ2, խորուս+տասպա2) երեք սրսկումներն ապահովում են կենսաբանական բարձր արդյունավետություն՝ հիվանդության զարգացումը նվազեցնելով 92,6-96,4 %-ով:

Հետազոտություններն իրականացվել են Արցախի միջին լեռնային գոտու (Ասկերանի շրջանի) անջրդի պայմաններում: 2017-2018 թթ. ընթացքում փորձերի միջոցով որոշվել Է ոսպի ցանքի օպտիմալ նորման: Ըստ ցանքի փորձնական 110, 130, 150, 170 կգ/հա և ստուգիչ 110 կգ/հա տարբերակների հետազոտությունների արդյունքների` ափսեաձև ոսպի «Թալինի 6» սորտի ցանքի լավագույն` 150 կգ/հա նորման ապահովում Է 10,3 ց/հա բերք: ՈՒստի առաջարկվում Է այն ներդնել արտադրության մեջ:

Մոլախոտվածության վիճակը պարզելու համար 2014-2016 թթ. Շիրակի հարթավայրի ութ տարբեր համայնքներում կատարվել են աշնանացան, գարնանացան ցորենի և գարու ցանքերի մոլախոտվածության խտության, դրա փոփոխության հաշվառումներ: Արդյունքում գրանցվել է մոլախոտվածության բարձր աստիճան: Քանի որ հողի համակարգված մշակման արդյունքում մոլախոտերի քանակը չի հասնում նվազագույնի, ուստի անհրաժեշտ է կիրառել հակամոլախոտային պատրաստուկներ:

Հոդվածում ներկայացված են Արարատյան հարթավայրում (ՀԱԷԿ-ի 30 կմ շառավղով գոտում) հիդրոպոնիկ և հողային պայմաններում աճեցված բանջարաբույսերում ու դեղաբույսերում ռադիոնուկլիդների կուտակման առանձնահատկությունները: Բանջարաբույսերի և դեղաբույսերի գումարային ռադիոակտիվությունը, տեխնածին ռադիոնուկլիդների պարունակությունը եղել են թույլատրելի սահմաններում: Հիդրոպոնիկ պայմաններում աճեցված բույսերը ռադիոէկոլոգիապես առավել անվտանգ են, քան հողում աճեցվածները: ՈՒստի առավել անվտանգ բուսահումք ստանալու նպատակով առաջարկվում է մշակության հիդրոպոնիկ կենսատեխնոլոգիական եղանակը:

Ներկայացվող շարքի երկրորդ հոդվածում ամփոփված են ծխախոտի Սամսուն սորտատիպի յոթ սորտերի դիալել անալիզի արդյունքները: Հաստատվել է, որ կանաչ պիգմենտների պարունակությունը հիմնականում պայմանավորված է ադիտիվ գեների ազդեցությամբ, որոնք բարձր ցուցանիշով սորտերի մոտ դրսևորել են դոմինանտ բնույթ: Ըստ կանաչ պիգմենտների պարունակության և չոր տերևների բերքի, տերևառաջացման տեմպի, տերևների քանակի, բուսաճի շրջանի, բույսի բարձրության միջև դրական բարձր գենետիկական համահարաբերակցական կապերի՝ նշված հատկանիշները դիտարկվել են որպես հիբրիդային ավագ սերունդներում կանաչ պիգմենտների պարունակության բարձր ցուցանիշով հեռանկարային գենոտիպերի նույնականացման միջոց, և առաջարկվել են բուրավետ սորտերի սելեկցիայի օպտիմալացման կոնկրետ ուղիներ:

Ըստ հետազոտությունների՝ Bt տեսակի միջատասպան բակտերիաները (BtECHS-68, BtECHS-73, BtECHS-92, Bt var. kurstaki) ցողումից հետո անտառային դարչնագույն հողում վեգետացիայի շրջանում նվազման միտումով պահպանվում են 3-4 ամիս: Միջատասպանների քանակության նվազմանը նպաստել են հողաբնակ մանրէների առանձին տեսակներ: Գիտափորձերով հաստատվել է, որ հող ընկած և հող չընկած Bt տեսակի նույնանուն միջատասպանները ձմեռային երկրաչափի ցածր հասակի թրթուրների դեմ ցուցաբերում են միմյանցից չտարբերվող կենսաբանական բարձր արդյունավետություն:

Լիտվայից ներկրված և ՀՀ Լոռու մարզի «Ագրոհոլդինգ Արմենիա» ՍՊԸ տնտեսության տիպային կովանոցներում պահվող հոլշտին ցեղի առաջնածին կովերի կաթնատվությունը կազմել է 6570 կգ, կաթում յուղի պարունակությունը' 4,2 %, սպիտակուցինը' 3,32 %, կենդանի զանգվածը' 542 կգ, իսկ կաթնատվության գործակիցը' 12,1: Ըստ բոնիտավորման հրահանգի' ներկրված կովերը կաթնատվությամբ, կաթում յուղի և սպիտակուցի պարունակությամբ, ինչպես նաև կենդանի զանգվածով զգալիորեն գերազանցել են հոլշտին ցեղի ստանդարտը, ինչպես նաև Լիտվայում բուծվող իրենց մայրերին: ՈՒստի առաջարկում ենք շարունակել դրանց ներկրումը և հետագա բուծումը:

ՀՀ Շիրակի և Վայոց ձորի մարզերում խոշոր եղջերավոր կենդանիների մոնիեզիոզ հիվանդության նկատմամբ կանխարգելիչ միջոցառումներ մշակելու նպատակով կատարվել է հողի ու խոտի նմուշառում արոտավայրերից, կենդանիների ջրելատեղերից, զբոսաբակերից, ինչպես նաև ուսումնասիրությունների արդյունքում բացահայտվել է դրանցում մոնիեզիոզի հարուցչի միջանկյալ տերերի՝ օրիբատիդ տզերի առկայությունը: Վերջիններս հողում և խոտածածկույթի վրա հայտնաբերվում են վաղ գարնանից և ամռանը հանգեցնում համաճարակի, որը նահանջում է աշնան ամիսներին:

Առաջին անգամ Երևանի կենդանաբանական այգում ուսումնասիրվել է կապիկների պաստերելոզի համաճարակաբանական վիճակը: Հարկ է նշել, որ պաստերելոզի տեղաճարակային բռնկմանը նպաստել են կենդանա¬բանական այգու կլիմայական պայմանները: Ըստ ուսումնասիրությունների՝ վարակը տարածվել է ոչ միայն վարակակիր կենդանիների, այլև վարակված ջրի և կերի միջոցով: Պաստերելոզով հիվանդ կապիկներից անջատված հարուցիչների վարակու-նակությունը որոշվել է կենսաբանական մեթոդով. փորձարկված սպիտակ մկների մահացության ցուցանիշը կազմել է 83,3 %: Api 20 NE թեստի միջոցով հայտնաբերվել են «А» և «D» շիճուկաբանական տիպերը, իսկ հատուկ միջոցառումներով կանխվել է վարակի հետագա տարածումը:

Հոդվածում գնահատվել Է Երևանի բնակչության կողմից մակարոնեղենի սպառման արդյունքում ծանր մետաղների (Pb, Ni, Mo, Fe, Cu, Cd և Hg) ռիսկը: Որոշվել են այդ մետաղների օրական ընդունման հաշվարկված չափաքանակը (EDI) և վտանգի թիրախային գործակիցը (THQ): Ըստ հետազոտության արդյունքների՝ մակարոնեղենի սպառումը մարդկանց առողջության համար հնարավոր ռիսկ չի առաջացնում:

Հոդվածում գնահատվել են ծանր մետաղների (Cu, Fe, Mo, Ni, Pb, Cd, Hg) ազդեցությամբ պայմանավորված ոչ քաղցկեղածին և քաղցկեղածին ռիսկերը, որոնք առաջանում են բրնձի և հնդկաձավարի սպառման դեպքում: Որոշվել են այդ մետաղների օրական ընդունման հաշվարկված չափաքանակը (EDI), թիրախային վտանգի գործակիցը (THQ) և քաղցկեղածին ռիսկը (CR): Ըստ ստացված արդյունքների՝ բրնձի և հնդկաձավարի սպառման դեպքում ծանր մետաղների օրական ընդունումը չի գերազանցում սահմանված չափաքանակը, սակայն առկա է նիկելի քրոնիկ ազդեցությամբ պայմանավորված քաղցկեղածին ռիսկ: